Ուշացած ուղևորը…

Իմ անցյալը ուշացում էր, իմ ներկան է` սպասում…

Առաջին սերս եղավ դպրոցում, այնպես ինչպես երևի բոլոր դպրոցականների մոտ: Բայց, ինչպես բոլոր դպրոցականների մոտ, այնպես էլ իմ մոտ այն յուրահատուկ էր:

Ամեն ինչ սկսվեց նրանից, որ մի անգամ, դասամիջոցին, ինքնազգացողությունս կտրուկ վատացավ, մարմնիս անդամներն ընդարմացել ու դողում էին: Եվ նա, այդ հրաշք աղջնակը, հակառակ բոլորի ապշահար վիճակին, շտապեց օգնել ինձ: Նա փութով մոտեցավ և ինձ մոտեցրեց իմ աշակերտական նստարանին, հանեց պայուսակից մի կոնֆետ ու մեկնեց ինձ: Այդ պահին ես նկատեցի նրա փայլուն աչքերը, նրա գեղեցիկ աչքերում մոգական մի կայծ էր փայլում: Հասունություն կար աչքերում նրա: Նոր եմ հասկանում՝ գուցե դա գթություն էր կամ, գուցե, սեր էր, չեմ կարող ասել…

Անցան օրեր, ամիսներ…

Հիշում եմ, երբ տղաներով ֆուտբոլ էինք խաղում ասֆալտի վրա՝ մեր դպրոցի մոտ, նա մեղմորեն, վերմարդկային, հրեշտակային մի նազանքով, կարծես սահելով ծովի ալիքների վրայով, անցնում էր մեղմիկ մեր կողքով: Կարծես լիներ փոքրիկ մի եղնիկ…

Ես մոտ էի վազում /իբրև գնդակի համար/, բարևում նրան, հարցնում՝ ո՞նց ես…

Օրեցոր գրավվում էի նրանով, նա ինձ ձգում էր՝ խենթացնելով իր էությամբ: Բայց մի բան ինձ հետ էր պահում դիվականորեն: Իմ պատկերացումները նրա մասին խառնվել էին ուղեղումս: Ես չգիտեի՝ իսկապես սիրում եմ նրան, թե նա ինձ համար գթության քույր էր: Ես անընդհատ ուզում էի նրան ասել, թե որքան եմ իրեն սիրում, թե ինչպես եմ իրեն պաշտում ու աստվածացնում: Բայց պատանեկան իմ սիրտը վախենում էր… վախենում էր կորցնել նրա բարի ժպիտն ու բարի լույսը:

Անցան տարիներ…

Նա ամուսնացավ, գնաց արտերկիր: Ես չգիտեմ հիմա նա ուր է, գուցե ունի երեխա կամ երեխաներ: Աստված պահապան: Բայց ես առաջվա պես սիրում եմ նրան, բայց ոչ որպես իմ սիրո էակ, ոչ որպես իմ սիրո ներկա իդեալ… Բնա՛վ, գուցե հուշերս եմ այդպես պահել, փայփայել, ու հիմա, հիշելով նրան, հուզվում է սիրտս նախկինի նման:

Ամեն ինչ փոխվում է: Իմ կյանքն էլ փոխվեց… Բոլորն են փոխվում, ոչինչ ու ոչ ոք նույնը չի մնում: Ժամանակի վարար գետն իր հոսքով քշում, տանում է ամենքին ու ամեն ինչ: Այդպես էլ քշե՜ց, տարա՜վ իմ դպրոցական տարիները:

Մնացին հուշե՜ր ու… էլի՜ հուշեր:

Եկավ ժամանակ գնացի քոլեջ, այնտեղ էլ տեսա մի սիրուն պախրա՜… Նրան նման չէր, անունն էր նույնը... Ու նորից սիրտս լցվեց բերկրանքով, ժամանակի հետ մոտեցա նրան: Այնպես էր ստացվել, որ ընտրվել էի ուս. խորհրդի քարտուղար: Նա էլ կար այնտեղ՝ կուրսի ավագ էր: Ամեն կերպ ջանում էի << չարաշահել պաշտոնական դիրքս>> և մոտ լինել նրան: Եվ դա ինձ ստացվեց, սիրտս նա խոցեց, մոտեցա նրան << անչափ զայրացած>>, մենք ծանոթացանք… Անցան շատ օրեր, ես հետևում էի նրան մշտապես:

 Ամիսներն անցան՝ գնացի բանակ: Պատկերը նրա պահեցի իմ ամենագողտրիկ ու ամենամութ անկյունում՝ իմ սրտում: Անցան իմ երկար ու ձիգ երկու տարին, բանակից եկա: Բայց արդեն ուշ էր, գնացքս կրկին հեռացել էր՝ մոռանալով ինձ վերցնել իր հետ:

Նա ամուսնացավ ( ձեռքս խերով էր, արդեն երկրորդն էր՝ բախտի հեգնանք էր):

Անցան ամիսներ, նորի՜ց ամիսներ… երկար ու ձիգ ամիսներ: Ամիսներս դարձան տարիներ: Ես ընդունվեցի համալսարան: Ու երկրորդ կուրսից, որպես լավագույնը մեր ֆակուլտետից: Եվ գուցե լավ էր, որ ես կորցրեցի ուսանողական կյանքիս մեկ չապրած տարին: Քանզի ունեցա ընկերներ ազնիվ ու հավատարիմ:

Հրապուրվեցի կարճ ժամանակով մի նոր աղջնակով, աննման փերի էր… Բայց չէի սիրում, նա կարծես լիներ ինձ համար պրինցիպ, որին ես պիտի հասնեի հաստատ: Տղամարդկային արժանապատվություն չասեմ, գուցե հպարտությունն էր գլուխ բարձրացրել: Բայց ես ավելի շատ նման էի մի երեխայի, որը տեսնում է խանութում հանկարծ մի լավ խաղալիք և ուզում է ունենալ այն անպայման, կամակորաբար: Լավ է չհասա, քանզի այս անգամ նորից հին զգացմունքն էր նոր երանգ ստացել, նոր թև էր առել: Ու ես սիրեցի ուրիշ աղջկա՝ սիրունիկ դեմքով, ալ վարդի նման կարմիր այտերով ու փոսիկներով, փոքր ինչ երկար մազերով, փոքրիկ մի հրա՜շք… Մտերիմ էինք մենք, նա ինձ սիրում էր, իր ասելով, քրոջ պես: Քանզի նա իմ սերն ու գուրգուրանքն այդպես ընդունեց: Հաճախ բարկանում էի այդ մտքից իմ մեջ, կիսվում ընկերներիս հետ: Նրանք հույս էին տալիս: 3-րդ կուրսում էինք, երբ ասացի նրան իմ սիրո մասին: Նա չհավատաց, իր ականջներին իմ ասածները խորթ թվացին: Ու մենք վիճեցինք, ու այսպես եղան բազմաթիվ վեճեր: Ու այսպես անցան բազմաթիվ օրեր: Մենք չէինք խոսում, թեև ես չէի կարող, չէի ցանկանում օրս անցկացնել առանց նրա սիրուն պատկերի: Ավարտեցինք մենք… Քննության պահին, մի վերջին անգամ, ուզում էի ասել ես նրան… աչքերի մեջ կարոտ կար արդեն… Ու ես չասացի: Բայց չէի զղջում: Գոնե ինձ հույս էի տալիս: Ինչպիսի ապուշության հասնող կամակորությո՛ւն: Ասում են. << աստված սիրում է երրորդություն>>: Դա էլ երրորդն էր: Ինչիս էր դա պետք: Ու էլի ուշ էր ու էլի գնացքս մեկնեց առանց իր ուղևորի:

 Սառել է սերս… Սիրտս է սառել, ու սեր ապրելու ձգտում գուցե և չունեմ: Զառամյալի պես, իմ փթթուն հասակի լավագույն փուլում, տողեր եմ գրում, տողեր ու… տողե՜ր: Մարգարիտներ եմ անվերջ շռայլում, չգիտես թե ում: Նրանցից որ մեկի՜ն, իմ ո՞ր մի հուշին, ո՞ր մի ապրումի՜ն: Տողեր եմ գրո՛ւմ… հաճախ զայրանում ինքս իմ վրա: Անցածն եմ հիշում ու սրբագրում, կարծես թեքվել եմ ես մայրամուտին, ու էլ չգիտեմ՝ կապրեմ ես նոր սեր, կամ, գուցե, չուզենամ ապրել նորից դրանով:

Սակայն ես գիտեմ, մի բա՜ն հաստատ գիտեմ: Դա ինձ սովորեցրեց իմ երրորդությունը: Երբե՜ք, երբե՜ք մի հապաղեք, երկար մտածեք… հապաղողին սպասվում է սառույց, իսկ մտածողին՝ մտածմունք անվերջ՝ փիլիսոփայելու չափ: Կյանքը շռայլ չէ, կյանքի գնացքը երկար չի սպասում, ու թե ուշացար քո փոխարեն կգտնվի ուրիշը, որը կմեկնի քո կողմից գնված, քո իսկ այդ տոմսով, որը փայփայել, պահել ես երկար:

Ու գուցե ես հիմա էլ չեմ ափսոսում, քանզի փառահեղ օրեր եմ ապրել, թեև ինձ մնաց լոկ դատարկություն՝ հուշերով լցված:

* * *

Այսօր, առավել քան երբևէ, մենակ եմ: Նստած կարդում եմ: Կտրվել եմ աշխարհից ու իրականությունից: Ապրում եմ գրքիս հերոսների կյանքով: Համենայն դեպս այդպես կարծում եմ կամ էլ ուզում եմ:

Փոքր ինչ հարբած եմ... Ու գրքիս միջով, նրա տողերի տողատակերով, անցնում եմ առաջ, գալիս եմ քեզ մոտ, կանգնում եմ գլխիդ ուղիղ վերևում՝ հսկում եմ քունդ: Ու երազում եմ էլի՛ քո մասին, էլի ու էլի՜, էլի՜ քո մասին… Ուզում եմ քնքուշ համբույրս  թողնեմ, վախենամ քունդ հիմա խանգարեմ…

* * *

 Երեկ, երբ տարված էի մի գողտրիկ անկյուն փնտրելով, առավել սթափ չէի քան այսօր: Քանզի այսօր զգում եմ, որ դու ինձ պետք ես, օդի պես ես պետք: Որ գիշերս ճնշող է, օդը հեղձուցիչ, շունչս տաք սաունայի գոլորշու նման վառում է ներսս... Բոհեմական գիշերվա համար պակասում ես դու՝ ներկայությունդ:

Բայց գիտես, թեթևակի արբեցումն ավելի սթափ է դարձնում մարդուն: Ստիպում է մտածել: Մտածել արա՜գ, առանց շնչելո՜ւ... խեղդվելու չա՜փ: Հոգիդ՝ աստծուն ուղարկելու չա՛փ:

 Սո՜ւնչս կտրվեց...

 Մտքերս, քարերի նման իրար շփվելով, կայծեր են տալիս: 

* * *

Ես այսօր չեմ տեսել նրա պատկերը: Նրա գեղեցիկ դիմագծերն այսօր աչքիս չեն երևացել, թեև նրանք երբեք ինձ չեն էլ լքում, նրանք`իմ բաժին սրբապատկերից դեպ ինձ են գալիս ու հաճախակի խանգարում են անգամ տեսնել ոտքերիս խփվող քարերը, երբ քայլում եմ երեկոյան փողոցով՝ փողոցի լույսերի ներքո: Հենց այդ պատճառով ես խուսափում եմ երեկոները քայլել փողոցով... Չլինի թե մի քար, կամ մի փոս ինձնից խլի երազանքներս` քեզնով ապրելու, քեզնով տարվելու ու քեզ տենչալու փափագս խլի՝ կյանքիս նոր բացված գիրքը փակելով: Ու պատկերացրու՝ մի քա՛ր հասարակ, մի անշնչունչ, անպատկառ մի քա՜ր ( նաև էությամբ)... խլում է քեզնից քո քաջ ասպետին, կյանքիդ միակին, քո թագավորին, ով պատրաստ է Հեկտորի նման նետվելու մարտի հանուն Իլիոնի՝ անչափ սիրելի: Իլիոնն ես դու ի՜մ, միլլիոնն ես դու ի՜մ, միլլիարդը դու ի՛մ, սրտիս զարկերի անվերջությո՜ւնն ես : Անմատույց պարսպով պատված իմ սի՜րտն ես,  սերն ես իմ հզո՜ր ու նաև մեղմի՜կ: 

Քունս տանում է: Բայց մտքերս մարտնչում են կիսափակ աչքերիս բարիկադներում գտնվող երազների դեմ: Մտքով գնում եմ Փարիզ, որտեղ քիչ առաջ անձրև էր ու ... մարդկանց հոգսե՜ր, հոգսե՜ր:

Ես մշուշոտ մի բան եմ երազում: Ինչ լա՜վ կլիներ...

Ա՜խ ինչ լավ կլիներ քայլեինք ես ու դու... անձրևի տակ, փողոցի լույսերի ներքո, երեկոյան, Փարիզի ավենյուներով... Թևանցուկ կամ իրար գրկած: Անձրևն իջներ պա՜ղ ու միալար:

Անձրևը երգեր քեզ սերենադներ ու ես գտնելով, ու ես տեսնելով քեզ մարմնիս հպված, օ՜ իմ թռչնակ՝ անձրևից թրջված, երբեք չուզեի քեզ օ՜դ թռցնել աղավնյակի պես… ու նայել ճախրիդ: Այլ հակառակը, գրկել քեզ ուժգի՜ն, ուժգի՜ն: Անգամ, ցավագի՛ն, այնքան ցավագին, որ ակամայից զգայի սրտիդ թմփոցը մեղմ ու միալար անձրևի նման:  

Տեսիլք է միթե՜…

Ու այդ միջոցին փակեինք մենք մեր աչքերը թրջված մեր թարթիչներով… ու, երբ բացեինք մենք մեր աչքերը Փարիզը լիներ մեզանից հեռու, իսկ մենք լինեինք մի սև տիրույթում, որտեղ փայլում են իրեր ոսկեգույն, չգիտես՝ աստղե՜ր են, ի՜նչ են, թե զարդեր պես-պես:

Թե զարդեր լինեն ես կնվիրեմ ամենապարզը, ամենանուրբը, ամենից… անպաճույճը քե՜զ կնվիրեմ: Թող որ զարդարի քո պարանո՜ցը:

Ես ճոխություններ չեմ սիրում, բնա՜վ, դու ես իմ միակ, իմ աստվածային ճոխությունը սոսկ:

Թե աստղեր լինեն՝ քե՜զ կնվիրեմ ամենից հեռուն, ամենաաղոտ լույսով փայլողը: Քանզի հենց դու ես աստղն իմ կյանքի: Թող այն զարդարի անբիծ պատկերդ, ճակատիդ փայլի:

Բայց հարբած լինելն այնքան էլ լավ չէ, մեկ էլ տեսնում ես հենց երազանքիդ, քո նվիրական պատմության կեսի՜ն… հայտնվում է նա ոչ տեսիլքի պես,այլ հենց քո ներսից,որպես մի արձան,որին փորձում եմ շունչ տալ ես կրկին Պիգմալիոնի պես…աշխարհին ի տես......միայն ինձ համար....

Շնորհակալ եմ քեզ

Շնորհակալ եմ քեզ՝ ընկեր պաշտելի,

Կողքիս լինելու, մտքիս համախոհ

Լինելու համար,

Քայլիս՝ համաքայլ քայլելու համար,

Թեկուզ… համրաքայլ քայլելու համար,

Միայն լինելու՝ ինչպիսին որ կաս,

Ինձ միշտ հասկացող,

Միգուցե հոգում նաև պարսավող,

Չհամաձայնվող, մտքիդ հակառակ՝

Ինձ քաջալերող, ոտքերիս տակի

Հողը պնդացնող, երկնքի լազուրն

Ինձ համար բացող, գաղտնիքներ պատմող,

Իմ նեղ կածանով ինձ հետ քայլելու

Քո կամքի համար:

Ու, թեև գիտեմ, որ արժանի եմ

Քեզ պես ընկերոջ, բայց նաև գիտեմ,

Այս բանը գիտեմ՝ թեև պարտք չկա

Ընկերության մեջ, բայց պարտական եմ

Քեզ մարդկայնորեն, նորե՜ն ու նորեն:

* * *

Հիշում եմ ես իմ… նախորդ սերը,

Ու երազում եմ հաջորդի մասին:

Իմ նախորդ սերը նվիրական էր,

Ու անչափ քաղցր…

Քաղցր հուշեր է արթնացնում իմ մեջ,

Երբ ես հիշում եմ անցած – գնացած օրերս հիմա:

Իմ ներկան լա՜վն է, երջանիկ եմ ես,

Համենայն դեպս այդպես եմ կարծում,

Քանզի ապրել եմ աշխարհ ընկալող

Մի մե՜ծ զգացմունք, ապրել եմ բույրո՜վ,

Աչքերով նրա՜, նրա վարսերով,

Նրա մե՜ղմ, սահո՜ղ ժպիտով ապրել:

Ու իմ հուշերն այդ նվիրական

Ստիպում են շարժվել, առա՜ջ սլանալ,

Բայց երբե՜ք փախչել, սիրուց չե՛ն փախչում,

Առավել ևս… նրա հուշերից:

Ու կգա մի պահ, երբ հին հուշերիս սեր-հենքի վրա

 Սիրուս տաճարը կհառնի նորից,նոր վիմասյուներ,

Վեր կխոյանա ու կտարածի իր լայն թևերը

Մի հեթանոսական տաճարի նման,

Պարթենոնի պես հին հիմքի վրա

Մի նոր Պարթենոն՝ իմ սերը նորեն: